5 Ιουλίου 2015: Πονηριές της Ιστορίας ή Ιστορία των Πονηρών;

 

Θεόδωρος Κουτρούκης

 

 

Σε ένα άρθρο μου με τίτλο Dirty Dancing που δημοσιεύτηκε μερικές ώρες πριν από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος της 5.7.2015 σημείωνα:

«Σε κάθε περίπτωση το δημοψήφισμα ελάχιστα δεσμεύει τα μέρη της διαπραγμάτευσης. Ωστόσο, το ευτύχημα είναι πως κάθε πλευρά μπορεί να το ερμηνεύσει όπως νομίζει και να στρέψει τις εξελίξεις στην κατεύθυνση που επιθυμεί. Τι σημαίνει αυτό; πως ο ελληνικός λαός οποιαδήποτε κι αν είναι η απόφαση του πρόκειται να παραδώσει στην ομάδα που -από Δευτέρα- θα αναλάβει τις διαπραγματεύσεις μια λευκή επιταγή. Αυτό που μένει να δούμε, είναι πως θα χρησιμοποιηθεί αυτή η άνευ περιορισμών εξουσιοδότηση στη συνέχεια».

Και συνέχιζα: «(…)δε θα διαφωνήσει κανείς ότι το δημοψήφισμα είναι η κορυφαία έκφραση της άμεσης δημοκρατίας και με αυτή την έννοια η επιλογή για τη διεξαγωγή του θα πρέπει να επαινεθεί. Εξίσου σημαντικό, όμως, είναι αν η περιρρεουσα ατμόσφαιρά θα επιτρέψει την υλοποίηση της λαϊκής βούλησης, όπως αυτή θα εκφραστεί στις κάλπες. Διαφορετικά το μοναδικό αποτέλεσμα θα είναι η ταπείνωση και ο διχασμός ενός ολόκληρου λαού επί ματαίω».

Αλίμονο. Οι εξελίξεις που ακολούθησαν της λαϊκής ετυμηγορίας απέδειξαν ανάγλυφα ότι το μόνο μήνυμα που κατάφεραν τότε να στείλουν οι Έλληνες πολίτες ήταν η γνώμη τους για μια συγκεκριμένη πρόταση συμφωνίας των πιστωτών προς την τότε κυβέρνηση και για τίποτε άλλο. Όποιος ισχυριστεί ότι εκφράστηκε γνώμη των πολιτών για ερωτήματα που δεν τέθηκαν στους εκλογείς (όπως π.χ. για την ΕΕ, την ΟΝΕ, το ευρώ, τη νομιμότητα και βιωσιμότητα του χρέους και άλλα πολλά), είτε διαπνέεται από ολοκληρωτικές αντιλήψεις (θεωρώντας εαυτόν ως διερμηνέα της λαϊκής βούλησης), είτε είναι πολιτικός απατεώνας.

Εξηγούμαι. Το 2006 η Επιτροπή της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησε τον «Κώδικα Βέλτιστης Πρακτικής για τα Δημοψηφίσματα». Σύμφωνα με τον Κώδικα, το ερώτημα το οποίο θα τεθεί σε ψήφο θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο, δε θα πρέπει να είναι παραπλανητικό, δε θα πρέπει να είναι καθοδηγητικό ως προς μια συγκεκριμένη απάντηση, οι ψηφοφόροι θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τα αποτελέσματά του, να μπορούν να απαντήσουν στα ερωτήματα που τους τίθενται με ένα ναι ή με ένα όχι ή με μια λευκή ψήφο. Περαιτέρω, σύμφωνα με τον Κώδικα αναγκαία είναι η προηγούμενη έγκαιρη αντικειμενική και πλήρης ενημέρωση των ψηφοφόρων ως προς το κείμενο που υποβάλλεται σε δημοψήφισμα, την αιτιολογική του έκθεση, καθώς και το υλικό της εκστρατείας των αντιτιθέμενων ως προς το περιεχόμενό του απόψεων.

Δυστυχώς οι παραπάνω (και πολλές από τις άλλες προϋποθέσεις του εν λόγω Κώδικα) δεν ίσχυσαν στο δημοψήφισμα του 2015. Παράλληλα η φύση του ερωτήματος εμπεριέχει σαφώς διακύβευμα δημοσιονομικής φύσης κάτι που δεν επιτρέπεται από το Σύνταγμα. 

Οι πολίτες κλήθηκαν να επικυρώσουν ή να απορρίψουν μια πρόταση των δανειστών που δεν γνώριζαν ή δεν ενδιαφέρθηκαν να γνωρίσουν. Μετά τους βουλευτές που δε συνήθιζαν να διαβάζουν τα Μνημόνια που ψήφισαν, οι πολίτες μιμήθηκαν τους εθνοπατέρες και στη συντριπτική τους πλειοψηφία χωρίς να διαβάσουν ενδελεχώς το ερώτημα του δημοψηφίσματος και τα συνημμένα έγγραφα (που άλλωστε δεν μοιράζονταν καν στα εκλογικά κέντρα) ακολούθησαν τις προτάσεις ενός κόμματος ή οποιουδήποτε συμπαθητικού δανδή του πολιτικού βίου. Το δημοψήφισμα ήταν κάτι σαν σχολική έκθεση με ελεύθερο θέμα. Κάτω από το προειλημμένο -από το θυμικό- ΝΑΙ ή ΟΧΙ κάθε πολίτης έγραφε το δικό του ερώτημα.

Όχι μόνον η τότε κυβέρνηση προκήρυξε το δημοψήφισμα με ένα ερώτημα που δεν είχε εναλλακτική οδό. Ένα μέρος της αντιπολίτευσης συντάχθηκε με την κυβερνητική στρατηγική επικυρώνοντας με αυτό τον τρόπο όλες αυτές τις επιλογές που δεν ευθυγραμμίζονταν με τους διεθνείς κανόνες διεξαγωγής των δημοψηφισμάτων. Ένα άλλο μέρος της Αντιπολίτευσης έσπευσε να λάβει θέση εκλογικής μάχης υιοθετώντας το «ΝΑΙ», άρα και την τότε πρόταση των δανειστών.

Και το πρόβλημα δεν ήταν αν η εν λόγω πρόταση ήταν καλή η κακή. Μετά από ισχυρές δόσεις προπαγάνδας η τοποθέτηση αυτών των κομμάτων στο πλευρό των «αντιπαθητικών» πιστωτών έμοιαζε στα μάτια μεγάλης μερίδας του λαού με παράδοση κάποιων σύγχρονων Θερμοπυλων στον «αντίπαλο». Για να αντιληφθούμε τις ιστορικές αναλογίες μπορείτε να φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν το 1983 ο  Ανδρέας Παπανδρέου έθετε σε δημοψήφισμα μια από τις τότε προτάσεις των ΗΠΑ για το καθεστώς των στρατιωτικών βάσεων στην Ελλάδα (γεμάτη «ακαταλαβίστικές» τεχνικές και στρατιωτικές λεπτομέρειες) και αντίστοιχα ή τότε αντιπολίτευση να επέλεγε να υποστηρίξει την πρόταση των Αμερικάνων;

Φυσικά στη χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας» δεν άργησε να εμφανισθεί και ο διχασμός. Σε μερικά επεισόδια του Αστερίξ, κάποιος Γαλάτης έφτανε καθυστερημένος στο συνήθη καυγά μεταξύ των κατοίκων του μικρού χωριού και ρωτούσε τους υπόλοιπους γιατί μαλώνουν, ελάμβανε την απάντηση «τι σημασία έχει;» και απλά ορμούσε κι εκείνος στις αψιμαχίες. Πολλές ομάδες του λαού έφτασαν στη κάλπη θεωρώντας ότι θα επηρεάσουν με την ψήφο τους τον πολιτικό βίο κι ότι οι θιασώτες της αντίθετης άποψης ήταν βλαβεροί για τον τόπο ή/και εθνοπροδότες. Ωστόσο, η δυνατότητα ισχυρής αμεσοδημοκρατικής επίδρασης στις πολιτικές αποφάσεις δεν υπήρχε ποτέ μέσα στο παραβάν. Οι πολιτικές επιλογές της χώρας είχαν ήδη εξανεμιστεί στη διάρκεια του προηγούμενο εξαμήνου εν μέσω ατυχών διαπραγματευτικών επιλογών.

Ανακεφαλαιώνοντας, το δημοψήφισμα του 2015 διεξάχθηκε  –όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων- χωρίς λόγο. Η Πολιτική έλειπε μέσα από την κάλπη, καθώς οι κορυφαίες αποφάσεις δε λήφθηκαν ποτέ σε αυτό το επίπεδο. Μένει να δούμε αν όλες αυτές οι συλλογικές ψευδαισθήσεις που επέτρεψαν στους Έλληνες να νομίζουν ότι στις 5 Ιουλίου 2015 είχαν «Ραντεβού με την Ιστορία» θα καταγράφουν στις Πονηρίες της Ιστορίας ή στην Ιστορία των Πονηρών.