Ποιός φοβάται το Συμπαραστάτη του Δημότη;

Μία αξιοσημείωτη καινοτομία του «Καλλικράτη» ήταν ο «Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης» (ΣΔΕ), ένας θεσμός για την εξωδικαστική επίλυση των διαφορών που διαμεσολαβεί για να προστατεύσει τον πολίτη αλλά και το κύρος της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο ΣΔΕ εκλέγεται, ανάμεσα σε υποψηφιότητες προσώπων "κύρους και εμπειρίας" με πλειοψηφία των 2/3 του δημοτικού συμβουλίου. Η ασάφεια του νόμου ως προς τις έννοιες της εμπειρίας (σε τι;) και του κύρους (ποιος υπολείπεται;) έχει αναδείξει επιτακτικά το ζήτημα της επιλογής των προσώπων που θα υπηρετήσουν το νέο θεσμό.

Τα πρώτα δείγματα από την επιλογή των ΣΔΕ σε δήμους της χώρας δεν είναι ενθαρρυντικά. Η ικανοποιητική αντιμισθία της θέσης και η ανάγκη για την τοποθέτηση «ημέτερων» με σκοπό την εξόφληση προεκλογικών γραμματίων από τις δημοτικές πλειοψηφίες έχει οδηγήσει στην εκλογή προσώπων που δεν παρέχουν εχέγγυα για την αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων τους. Έτσι, μέχρι σήμερα είδαμε να εκλέγονται στη θέση του ΣΔΕ πρώην δήμαρχοι, εκλογικά ατυχήσαντα στελέχη παρατάξεων, νεαροί δημότες πενιχρής εμπειρίας, άνεργοι που προσβλέπουν σε ένα εισόδημα και εν γένει πρόσωπα που δεν είναι κατάλληλα – σύμφωνα με το πνεύμα του νόμου- για να διαδραματίσουν το ρόλο του ΣΔΕ.          
Πέραν των κωλυμάτων και των ασυμβίβαστων του «Καλλικράτη», οι ουσιαστικές προϋποθέσεις είναι πιο κρίσιμες για την αποτελεσματική άσκηση του ρόλου του ΣΔΕ. Ο ΣΔΕ θα πρέπει να διαθέτει την εμπιστοσύνη των δημοτών, εγγυήσεις ανεξαρτησίας και διαπιστευμένες γνώσεις διοικητικών λειτουργιών, καθώς θα κληθεί να χειριστεί πολυσύνθετες  διοικητικές υποθέσεις.

Αντίθετα η επιλογή του ΣΔΕ στο πνεύμα μιας επιδίωξης που θεωρεί το θώκο ως οιονεί θέση αντιδημάρχου ή παραχωρεί μια έμμισθη θέση (και δη καλοπληρωμένη) στους «πελάτες» της δημοτικής πλειοψηφίας υποσκάπτει εν τη γενέσει του το νέο θεσμό.

Το διακύβευμα στην τοποθέτηση του ΣΔΕ είναι αν η πλειοψηφούσα παράταξη θα "τολμήσει" να εκλέξει στη θέση αυτή ένα πρόσωπο ικανό, ανεξάρτητο και χρήσιμο ή θα επιλέξει τη λύση ενός ανώδυνου προσώπου - "μαριονέτα", το οποίο θα συνδράμει την προσπάθεια της εκάστοτε δημοτικής αρχής να αποσείσει τις ευθύνες της και να ασκήσει ανεξέλεγκτα τις εξουσίες της. Επιπροσθέτως, είναι αδήριτη η αναγκαιότητα να καλυφθούν και τα νομικά κενά του Καλλικράτη σε αυτό το σημείο.

Μερικές τροποποιήσεις που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν είναι:

·        Να οριστούν απαιτήσεις εκπαίδευσης (π.χ.  πτυχίο ΑΕΙ/ ΤΕΙ) και επαγγελματικής διαδρομής (π.χ. 10 χρόνια προϋπηρεσίας) για τους υποψηφίους ΣΔΕ.

·        Η «εμπειρία» που προβλέπεται από το νόμο θα μπορούσε να διασφαλισθεί με την καθιέρωση ενός ελάχιστου  ορίου ηλικίας (π.χ. τα 30 έτη).

·         Οι διεκδικητές της θέσης δε θα πρέπει να ήταν υποψήφιοι για κανένα αιρετό αξίωμα στις τελευταίες δημοτικές εκλογές. (Χρήσιμη θα ήταν ακόμη μία δημόσια δέσμευση του ΣΔΕ που θα εκλεγεί ότι δε θα διεκδικήσει την ψήφο των δημοτών στις επόμενες εκλογές, ώστε οι σχέσεις που θα δημιουργήσει με τους δημότες στα πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων του να μην είναι εξαγοράσιμες εκλογικά)  

·        Οι υποψήφιοι ΣΔΕ θα πρέπει να υποβάλλουν υπεύθυνη δήλωση ότι δεν έχουν καμία επαγγελματική σχέση η σύμβαση με τον Δήμο και ότι δεν υπάρχει καμία σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα στη θέση του ΣΔΕ και τις λοιπές επαγγελματικές τους ασχολίες

·        Οι υποψηφιότητες θα πρέπει να κατατίθενται τουλάχιστον  επτά (7) ημέρες πριν την πρώτη ψηφοφορία στο δημοτικό συμβούλιο, ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος για διαβούλευση και συνεννόηση μεταξύ των παρατάξεων.

·        Θα πρέπει μια ad hoc διαπαραταξιακή επιτροπή να εξετάζει τις αιτήσεις, να συντάσσει συγκριτικούς πίνακες αξιολόγησης των βιογραφικών σημειωμάτων των υποψηφίων και να εισηγείται προς το δημοτικό συμβούλιο τη σειρά κατάταξης των υποψηφίων.

·        Η ψηφοφορία πρέπει να είναι φανερή και αιτιολογημένη, ώστε να διευκολύνεται η συναίνεση   η μυστική ψηφοφορία οδηγεί σε υπόγειες συνεννοήσεις και διευκολύνει τον εκμαυλισμό συνειδήσεων.    

Με αυτόν τον τρόπο θα αποσοβηθεί ο κίνδυνος το νευραλγικό αυτό αξίωμα να μετατραπεί σε φενάκη, σε αργομισθία προσώπων που δε διαθέτουν τις προϋποθέσεις για να υπηρετήσουν το νεόδμητο θεσμό, άρα και τους δημότες.