Αγαθούπολις: Το ελληνικό λίκνο της Ανατολικής Ρωμυλίας


 
Θεόδωρος Κουτρούκης 






Στα 609 π.Χ. οι Ίωνες είχαν αρχίσει ήδη την εκστρατεία εποικισμού των ευρωπαϊκών παράλιων του Εύξεινου Πόντου. Είναι το έτος ίδρυσης της Αγαθουπόλεως, της πανέμορφης πόλης στις ακτές της Ανατολικής Ρωμυλίας. Ιδρυτής της φέρεται ο Αναξίμανδρος από τη Μίλητο της Μικράς Ασίας. Όπως γράφει ο Αιλιανός στο έργο του «Ποικίλη Ιστορία» (βιβλίο Τρίτο, κεφ. 17) «Και Αναξίμανδρος  δε ηγήσατο της εν Απολλωνίαν εκ Μιλήτου αποικίας». Η πόλη πιθανότατα πήρε το όνομα της από τη θεά Αγαθή Τύχη, που ήθελαν να εξευμενίσουν οι ιδρυτές της.
Η πόλη συνέχισε για αιώνες την παρουσία της στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και έσφυζε από την ελληνική πολιτιστική και οικονομική δραστηριότητα στα χρόνια της ρωμαϊκής, της βυζαντινής και της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ως πολυσήμαντο κέντρο της περιοχής που ονομάστηκε Ανατολική Ρωμυλία.
Ωστόσο, μετά από πολλές περιπέτειες που σχετίστηκαν άμεσα με τις διαμάχες Ρωσίας και Τουρκίας, το αίτημα για την ένωση της περιοχής με το νεόδμητο ελληνικό κράτος ή για την αυτονόμηση της Ανατολικής Ρωμυλίας, τέθηκε για πρώτη φορά στο Συνέδριο του Βερολίνου.
Το ζήτημα του διαμελισμού της Θράκης τέθηκε για πρώτη φορά στο Συνέδριο του Βερολίνου. Με την ομώνυμη συνθήκη που συνομολογήθηκε στις 13 Ιουλίου 1878 το νότιο τμήμα της Θράκης παρέμεινε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Όμως το βόρειο τμήμα  αποτέλεσε την Αυτόνομη Επαρχία της Ανατολικής Ρωμυλίας με γενικό διοικητή χριστιανό.  Το 1885 η Βουλγαρική ηγεμονία προσάρτησε την Ανατολική Ρωμυλία και το 1908 που ανακηρύχτηκε το ανεξάρτητο Βουλγαρικό Βασίλειο, συμπεριλήφθηκε στην επικράτεια του αυτή η περιοχή. Η προσάρτηση αναγνωρίστηκε από την Τουρκία με το πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης στις 6/19 Απριλίου 1909.
Όταν κηρύχτηκε ο Α Βαλκανικός Πόλεμος το 1912 από τα συνασπισμένα μπιεμάν  βαλκανικά κράτη εναντίον της Τουρκίας ένα σώμα βούλγαρων χωρικών με επικεφαλής τον υπολοχαγό Δασκάλωφ, κατέλαβα την Αγαθούπολη στις 25 Οκτωβρίου 1912 και οι κάτοικοι της του δέχτηκαν ως ελευθερωτές. Με τη Συνθήκη του Λονδίνου (17/30 Μαΐου 1913) η Τουρκία παραιτήθηκε από τις αξιώσεις της δυτικά της γραμμής Μήδειας-Αίνου.
Όταν όμως κηρύχτηκε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος το 1913, η Τουρκία βρήκε την ευκαιρία να ανακαταλάβει την Αγαθούπολη και την περιοχή της την 1η Αυγούστου 1913. Τελικά με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (10 Αυγούστου 1913) ο καζάς της Αγαθουπόλεως  (περιοχές Αγαθούπολης- Βασιλικού- Τυρνοβου) παραχωρήθηκε στους Βούλγαρους. 
Τον Οκτώβριο του 1913 οι Βούλγαροι επανήλθαν ως κυρίαρχοι στην Αγαθούπολη. Μαζι τους επανήρθαν και οι διωγμοί, οι φυλακίσεις, οι ξυλοδαρμοί των πολιτών. Τα σχολεία κατασχέθηκαν και απαγορεύτηκε η χρήση της ελληνικής γλώσσας. Οι εκκλησίες των Ελλήνων κατασχέθηκαν κι εγκαταστάθηκαν σε αυτές Βούλγαροι ιερείς. Επιπλέον, ήρθα στην πόλη Βούλγαροι πρόσφυγες και κάθε οικογένεια υποχρεώθηκε να παραχωρήσει σε αυτούς το μισό της κατοικίας της. Το Πάσχα του 1914 οι Έλληνες μποϋκοτάρισαν την Αναστάσιμη λειτουργία των βουλγαρικών εκκλησιών με αποτέλεσμα να επιβληθεί νυχτερινός κατ’ οίκον περιορισμός των Αγαθουπολιτών μετά τις 8 το βράδυ.
Λίγές εβδομάδες αργότερα οι διωγμοί άρχισαν να εντείνονται και να κορυφώνονται με τον εξαναγκασμό σε εξορία όλων των νέων αντρών. Τελικά στις 11 Ιουλίου 1914 οι κάτοικοι της Αγαθούπολης ειδοποιήθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εντός 3 ωρών διαφορετικά θα κινδύνευαν  να σφαγιαστούν. Τρεις ώρες για να διαγραφεί μια ιστορική παρουσία του ελληνισμού που κράτησε 26 αιώνες. Οι Αγαθουπολίτες έσπευσαν να επιβιβαστούν στα πλοία όπου τους περίμενε μια νέα έκπληξη. Βούλγαροι στρατιώτες άρχισαν να ερευνούν όσους έφταναν στο λιμάνι της πόλης και να τους αφαιρούν κοσμήματα, ρούχα και χρήματα. Μετα από πολλές περιπέτειες οι πρόσφυγες ξεκίνησαν για την αναζήτηση της νέας τους πατρίδας. Άλλοι κατέπλευσαν στην Κωστάντζα της Ρουμανίας, άλλοι εγκαταστάθηκαν στην Θεσσαλονίκη, και σε διάφορα χωριά της Μακεδονίας και της Θράκης, στο Βόλο, στην Μυτιλήνη και στην Κρήτη. Ένα μεγάλο μέρος των Αγαθουπολιτών εγκαταστάθηκαν στις ακτές της Πιερίας και ίδρυσαν ένα χωριό που το ονόμασαν Νέα Αγαθούπολις. Μετά την αποφράδα ημέρα της εξορίας ελάχιστοι ήταν πλέον οι Έλληνες της πόλης. Τα τελευταία απομεινάρια του ελληνισμού ήρθε να εξαλείψει η πυρκαγιά  (εμπρησμός;) που ξέσπασε στις 8 Οκτωβρίου 1918 στο σπίτι τού Βούλγαρου τελώνη Αγαθουπόλεως. Οι φλόγες εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλη την πόλη εξαιτίας του δυνατούς ανέμους, ενώ όσοι έσπευσαν να κατασβήσουν την πυρκαγιά εμποδίστηκαν από τις βουλγαρικές αρχές. Πολύ σύντομα η πανέμορφη ελληνική πόλη ήταν παρελθόν, μια και από 1.000 περίπου σπίτια απέμειναν  μόνο 30 στις άκρες της πόλης, μια εκκλησία και το σχολείο.
Παρα την εξορία και την καταστροφή οι Έλληνες δεν παραιτήθηκαν από τις αξιώσεις τους και τα εθνικά δίκαιά σχετικά με την Αγαθούπολη. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι στις 23 Φεβρουαρίου τού 1919 σε συλλαλητήρια απεύθυναν έκκληση στον πρόεδρο των ΗΠΑ H. Wilson να τους βοηθήσει να πραγματοποιήσουν την Ένωση της Αγαθούπολης με τη μητέρα Ελλάδα.
Ωστόσο, για μια ακόμη φορά τα συμφέροντα των ισχυρών τέθηκαν υπεράνω των επιθυμιών των απλών ανθρώπων. Έτσι, στις 27 Νοεμβρίου του 1919 η Αγαθούπολη και η περιφέρεια της με έξι πρώην ελληνικές πόλεις και χωριά παραχωρήθηκαν στη Βουλγαρία, ενώ στις 24 Ιουλίου 1923 με τη Συνθήκη της Λωζάνης, η Ανατολική Ρωμυλία επιδικάστηκε οριστικά στο Βουλγαρικό κράτος.
Μια ελληνικότατη ιστορία 26 και πλέον αιώνων έσβησε οριστικά για την Αγαθούπολη και την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ρωμυλίας.
Ο Ελληνισμός αποκόπηκε οριστικά από τα μακρόχρονή παρουσία του στη Μαύρη Θάλασσα και η Ελλάδα των δυο Ηπείρων και Πέντε Θαλασσών που για αιώνες ζούσε στα παραμύθια και τους μύχιους πόθους των Ελλήνων αποδείχτηκε ένα απατηλό όνειρο. Η Μεγάλη Ιδέα ενταφιάστηκε. Πέθανε κι ο Μαρμαρωμένος βασιλιάς!

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο αφιερώνεται στην αδάμαστη Ελληνίδα Δέσποινα Χανδρούλη που έφυγε για το μεγάλο ταξίδι κρατώντας μια χούφτα χώμα της Ανατολικής Ρωμυλίας και στην ψύχη της το μοναδικό εκείνο άρωμα των αγριολούλουδων που αναβρύζει το αγαθουπολίτικο δειλινό. Που μονο όσοι γνώρισαν την προσφυγιά μπορούσαν να οσμιστούν.  


( Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΒΟΡΕΙΑ στις 16.8.1997, με την ευγενική παρότρυνση του τότε διευθυντή της εφημερίδας Άγγελου Κολοκοτρώνη)

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ο Κεϋνσιανισμός σήμερα

Χριστιανισμός και Συνδικάτα

Η ντουλάπα της Νάρνια