Εξαγωγή απασχόλησης και εκπαιδευτικό σύστημα

Οι τελευταίες δεκαετίες χαρακτηρίστηκαν από μία εντυπωσιακή διόγκωση του τριτογενή τομέα στις ανεπτυγμένες χώρες. Μολονότι παλαιότερα επικρατούσε η άποψη πως ο τομέας των υπηρεσιών είναι εν πολλοίς προστατευόμενος από τον διεθνή ανταγωνισμό, οι τεχνολογικές εξελίξεις και η ανάδυση μεγάλων δεξαμενών εργατικού δυναμικού στην Ασία και την Ανατολική Ευρώπη αλλάζουν βαθμιαία αυτήν την εικόνα, θέτοντας σταδιακά σε καθεστώς επισφάλειας μυριάδες θέσεις εργασίας.
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Blinder από το πανεπιστήμιο Princeton, το μεγάλο πρόβλημα για την επόμενη γενιά εργαζομένων θα είναι η εξαγωγή (offshoring) θέσεων εργασίας και ιδίως σε χώρες με χαμηλές εργατικές αμοιβές.
Μέχρι τώρα η υπεράκτια μετακίνηση θέσεων εργασίας αφορούσε κυρίως τη βιομηχανία και ορισμένες θέσεις εργασίας χαμηλής ποιότητας του υπηρεσιών (π.χ. εργαζόμενοι στα τηλεφωνικά κέντρα). Στο μέλλον φαίνεται πως και άλλες υπηρεσίες θα αρχίσουν βαθμηδόν να εξάγονται όπως εργασίες πληροφορικής, φορολογικές και νομικές συμβουλές, λογιστικές εργασίες, συγγραφή και επεξεργασία κειμένων κτλ.
Το κρίσιμο σημείο για το διαχωρισμό των θέσεων εργασίας σε εξαγώγιμες και μη εξαγώγιμες δεν είναι τόσο τα απαιτούμενα επίπεδα δεξιοτήτων και εκπαίδευσης αλλά κυρίως το αν α) οι υπηρεσίες απαιτούν πρόσωπο -με- πρόσωπο παράδοση (προσωπικές υπηρεσίες), όπως είναι η εργασία του οδηγού ταξί, η εκτέλεση μιας σοβαρής χειρουργικής επέμβασης κ.ά. ή β) οι παρεχόμενες υπηρεσίες δεν απαιτούν τέτοιου είδους παράδοση (απρόσωπες υπηρεσίες) όπως είναι η εργασία σε τηλεφωνικά κέντρα, η εισαγωγή δεδομένων σε Η/Υ κ.ά.
Η δόμηση μιας ολοκληρωμένης απάντησης στα προβλήματα που ενδέχεται δημιουργήσει το φαινόμενο εξαγωγής της απασχόλησης του τριτογενή τομέα περνά μέσα από την ανάδειξη νέων αξόνων στρατηγικής. Το εργατικό δυναμικό του μέλλοντος θα πρέπει να προετοιμαστεί με βάση τα παρακάτω δεδομένα:
- Το σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης θα πρέπει να ανασχεδιαστεί, συνυπολογίζοντας ότι οι απρόσωπες υπηρεσίες είναι πιθανό να εξαχθούν σε άλλη χώρα, ενώ οι προσωπικές όχι.
- Το διαχωριστικό όριο ανάμεσα στις δύο κατηγορίες υπηρεσιών θα μετακινείται συνεχώς σε βάρος των προσωπικών υπηρεσιών καθώς -χάρη στην τεχνολογία- όλο και περισσότερες υπηρεσίες θα μπορούν να παρέχονται εξ αποστάσεως στο μέλλον.
- Η καινοφανής αυτή διάκριση των υπηρεσιών δεν σχετίζεται απαραίτητα με την παραδοσιακή διάκριση σε εργασίες που απαιτούν υψηλά ή χαμηλά επίπεδα εκπαίδευσης.
Επομένως, η μελλοντική ζήτηση εργασίας στο εσωτερικό των ανεπτυγμένων χωρών φαίνεται -κατά τον Blinder- πως θα στραφεί περισσότερο από τη μεταποίηση και την παροχή απρόσωπων υπηρεσιών στις θέσεις εργασίας προσωπικών υπηρεσιών.
Υπό το πρίσμα αυτής της προοπτικής, οι σχεδιαστές εκπαιδευτικής στρατηγικής οφείλουν να προετοιμάσουν τα σημερινά παιδιά για τις θέσεις εργασίας του μέλλοντος, καθώς ιδιαίτερη σημασία θα έχουν πλέον οι κοινωνικές δεξιότητες που συνδέονται με την παροχή προσωπικών υπηρεσιών: δεξιότητα επικοινωνίας και διαλόγου, κατανόηση και ανεκτικότητα πολιτισμικών διαφορών, διαπραγματευτική δεξιότητα, δημιουργικότητα και αίσθηση του χιούμορ, δεξιότητα παρουσίασης απόψεων κτλ.
Αυτές οι ικανότητες είναι περισσότερο προσανατολισμένες στις απαιτήσεις μιας πελατοκεντρικής κοινωνίας προσωπικών υπηρεσιών και στο μέλλον θα θεωρούνται ουσιαστικές όχι μόνο για την ανεύρεση εργασίας αλλά και για τη διατήρησή της.