Χριστιανισμός και Συνδικάτα

 

Θεόδωρος Α.Κουτρούκης *

Τα χριστιανικά εργατικά συνδικάτα (ΧΣ) είναι επαγγελματικές ενώσεις, που αναπτύχθηκαν στις βιομηχανικές χώρες με την ενθάρρυνση Δυτικών Εκκλησιών από τα τέλη του 19ου αιώνα. Συνιστούν καρπό της ώσμωσης αναμεσά στη θρησκευτική πίστη  και τη διάθεση για συλλογική δράση των εργαζομένων. Τα ΧΣ αυτοπροσδιορίστηκαν σε σχέση με την κοινωνική διδασκαλία της καθολικής και προτεσταντικών εκκλησιών και ετεροπροσδιορίστηκαν στη διαμόρφωση της ταυτότητας τους έναντι των σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών συνδικάτων.

Ειδικότερα, την εποχή μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση οι εκκλησίες κράτησαν αρχικά μία μάλλον αδιάφορη και αρνητική στάση έναντι των νεοεμφανιζόμενων εργατικών συνδικάτων. Ωστόσο, τόσο οι καθολικοί, όσο και οι προτεστάντες άλλαξαν αργότερα στάση  και διακρίνοντας τα φλέγοντα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα του κόσμου της εργασίας ξεκίνησαν να εκπέμπουν μεταρρυθμιστικά μηνύματα. Η μεγάλη καμπή στη σχέση της

Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με την Εργατική τάξη συντελέστηκε το 1891 με την εγκύκλιο Rerum Novarum του Πάπα Λέοντα ΙΓ’ και είχε τεράστια σημασία. Πολλώ μάλλον όταν ο Ρωμαίος Ποντίφικας σημείωνε ότι τα συνδικάτα φέρνουν κεφάλαιο και εργασία πιο κοντά και είναι ιδιαίτερα επιθυμητό να πολλαπλασιαστούν και να γίνουν πιο αποτελεσματικά. Το δυτικό εκκλησιαστικό κοινωνικό δόγμα μετά την εγκύκλιο αυτή διδάσκει πως οι σχέσεις εντός του κόσμου της εργασίας πρέπει να χαρακτηρίζονται από συνεργασία των κοινωνικών τάξεων. Τα συνδικάτα οφείλουν να αγωνίζονται για την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και για τα δικαιώματα των εργαζομένων,  αλλά δεν πρέπει να μάχονται εναντίον κανενός και αυτό είναι μία σαφής απόρριψη της μαρξιστικής προέλευσης έννοιας της πάλης των τάξεων.

Αν και η Ορθοδοξία δεν ειχε πολυάριθμο πλήρωμα σε βιομηχανικές χώρες και προσέγγιζε πιο πνευματικά τα κοινωνικά αυτά ζητήματα δεν έμεινε αδιάφορη στα θέματα της εργασίας.  Ενδεικτικά, ο Άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης ήδη από τον 5ο αιώνα μ.Χ., τόνιζε (προς Εβραίους, κε, γ’) πως «η αποστέρηση του (δίκαιου) εργατικού μισθού θεωρείται ενέργεια βαρύτερη από φόνο». Τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70 είχαμε και στην Ελλάδα  παραδείγματα ΧΣ όπως η Πανελλήνια Συνομοσπονδία Ορθοδόξων Χριστιανικών Εργατοϋπαλλήλων Συνδικάτων (1963) και η Χριστιανική Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (1960). Ακόμη, συναντάμε και περιπτώσεις ανάμειξης της χριστιανικής πίστης στα εργασιακά ζητήματα, όπως είναι η παρέμβαση μιας Μητρόπολης στις συλλογικές διαπραγματεύσεις για καθιέρωση μιας (θρησκευτικής) αργίας στην περιοχή ευθύνης της και η δράση της Χριστιανικής Εναλλακτικής Εκπαιδευτικής Κίνησης (ΧΕΚΚ) στην Α΄βάθμια εκπαίδευση.

Τα ΧΣ ανήλθαν ως μία αντίδραση στην εκβιομηχάνιση και την επιθετική αντίθρησκευτική διάθεση των σοσιαλιστικών ιδεών, που τότε κυριαρχούσαν στην εργατική τάξη. Μετά τον πόλεμο οι σοσιαλιστές έγιναν σταδιακά πιο μετριοπαθείς και συνεργάστηκαν με τα ΧΣ  κατά του ναζισμού και του φασισμού. Οι διαφορές τους αμβλύνθηκαν και συνεργάστηκαν επιπλέον στην οικοδόμηση της ενωμένης Ευρώπης.

Τις τελευταίες δεκαετίες τα ΧΣ επηρεάζονται από την αύξηση των μελών στην Ανατ. Ευρώπη από νέες οργανώσεις, την μηδαμινή διείσδυση τους στο αλλόθρησκο εργατικό δυναμικό και τη συμβολή τους στην οικοδόμηση της ΕΕ, που θεωρείται χριστιανική κοινότητα χωρών. Τέλος, ο νεοφιλελεύθερος μεταβιομηχανικός καπιταλισμός, απειλεί μερικές παραδοσιακές χριστιανικές αξίες και θέτει τα Χριστιανικά Συνδικάτα ενώπιον νέων πιεστικών διλημμάτων για την επιβίωση και δράση τους.

* Αναπλ. Καθηγητής ΔΠΘ